Szacuje się, że w Europie na atopowe zapalenie skóry (AZS) choruje od 12 do 26% całej populacji, przy czym niemal dziesięciokrotnie wyższą częstotliwość zachorowań obserwuje się u dzieci niż u osób dorosłych. W skali naszego kraju przyjmuje się, że dzieci z AZS stanowią 5-9% populacji, natomiast dorośli około 1-1,5%. Mówi się, że atopowe zapalenie skóry to choroba cywilizacyjna XXI wieku, która z roku na rok staje się coraz bardziej powszechna. Co leży u jej podłoża i w jaki sposób się objawia? Czy można wyleczyć atopowe zapalenie skóry i jak wygląda łagodzenie objawów AZS?
Atopowe zapalenie skóry (AZS), określane również jako wyprysk atopowy, to przewlekła, nawrotowa i niezakaźna choroba zapalna, która związana jest z uczuleniem na substancje znajdujące się w środowisku zewnętrznym (tzw. alergeny). Choroba ta pojawia się zazwyczaj we wczesnym dzieciństwie i charakteryzuje się długotrwałym przebiegiem oraz tendencją do nawrotów. Uważa się, że nawet do 45% dzieci początkowe objawy AZS ma już w pierwszych sześciu miesiącach życia, a niemal połowa dzieci zmaga się z wypryskiem atopowym do 1. roku życia. U 40-80% dzieci choroba ustępuje przez 5. rokiem życia, jednak u 20% pacjentów utrzymuje się do wieku dorosłego. Co ciekawe, w pierwszych latach życia dziecka częstość występowania AZS jest podobna u obu płci, jednak po 6. roku życia obserwuje się przewagę płci żeńskiej nad męską.
Główną przyczyną AZS jest nieprawidłowa odpowiedź układu immunologicznego na niewielkie dawki alergenów, co powoduje nadmierną produkcję przeciwciał IgE skierowanych przeciwko alergenom, takim jak np. sierść zwierząt, alergeny pokarmowe lub pyłki roślin. W kontakcie z alergenami i innymi czynnikami środowiskowymi (m.in. temperatura, zanieczyszczenia) organizm chorego traci wodę, w efekcie czego skóra staje się wysuszona.
Niestety, konkretne przyczyny pojawienia się reakcji alergicznej przy atopowym zapaleniu skóry nie zostały jak do tej pory w pełni wyjaśnione. Wiele badań naukowych wskazuje, że zjawisko to jest wynikiem złożonych zależności pomiędzy predyspozycjami genetycznymi a czynnikami środowiskowymi i immunologicznymi, którym towarzyszy defekt bariery skórnej.
Głównym objawem, który występuje u osób chorujących na atopowe zapalenie skóry, jest uczucie świądu, nasilające się głównie wieczorem oraz w nocy. Na skórze chorego można zaobserwować również charakterystyczne zmiany, które wiążą się z zaczerwienieniem i suchością skóry. W przewlekłej fazie choroby może pojawić się także pogrubienie (liszajowacenie lub lichenifikacja) oraz złuszczanie naskórka. U części pacjentów może wystąpić też zwiększona podatność do nawracających zakażeń bakteryjnych, wirusowych i grzybiczych skóry.
Zmiany typowe dla AZS mogą zajmować całą powierzchnię ciała, jednak zwykle widoczne są przede wszystkim w okolicy zgięć łokciowych i kolanowych, a także w obrębie skóry twarzy i szyi. W przypadku ciężkiego przebiegu atopowego zapalenia skóry u chorego mogą pojawić się rumienie, które odgraniczają się od powierzchni skóry, jak również nadżerki, grudki i pęcherzyki.
AZS jest chorobą, która przebiega z okresami zaostrzeń i remisji, a jej leczenie jest długotrwałe i bardzo rzadko prowadzi do całkowitej remisji. Niestety, przewlekły charakter, jak również skomplikowana patogeneza schorzenia sprawiają, że sama terapia atopowego zapalenia skóry jest bardzo trudna. Z tego powodu lekarze znacznie większą wagę przywiązują do profilaktyki, łagodzenia objawów AZS, jak również leczenia miejscowego, które ma na celu poprawić jakość życia pacjentów.
Kluczową rolę odgrywają tu następujące elementy:
W zależności od nasilenia choroby lekarz może zalecić również stosowanie leków o działaniu miejscowym (m.in. glikokortykosteroidów, inhibitorów kalcyneuryny i leków przeciwdrobnoustrojowych) lub ogólnoustrojowym, takich jak antybiotyki doustne.
