Naczyniak włośniczkowy jest często spotykaną, łagodną zmianą nowotworową, która ujawnia się głównie w okresie niemowlęcym i zanika w wieku wczesnoszkolnym. Lokalizuje się z reguły w obrębie głowy i szyi, przyjmując postać żywoczerwonej plamki, która może wykazywać tendencję do uwypuklenia się i wzrostu. Jak powstają naczyniaki włośniczkowe i w jaki sposób należy je leczyć?
Naczyniak włośniczkowy (łac. haemangioma capillare), określany również jako naczyniak kapilarny czy też niemowlęcy, to łagodny guz zbudowany z komórek śródbłonka, który charakteryzuje się wąskimi kanałami naczyniowymi wypełnionymi krwią. Występuje on u około 10% niemowląt w pierwszym miesiącu życia, przy czym aż 5-krotnie większą częstotliwość tego typu zmian obserwuje się u dziewczynek niż u chłopców. Co więcej, noworodki z niską masą urodzeniową wykazują o 26% większe prawdopodobieństwo rozwoju naczyniaków włośniczkowych w porównaniu do dzieci urodzonych z prawidłową masą ciała.
Charakterystyczne dla naczyniaków włośniczkowych jest to, że na początkowym etapie szybko rosną, po czym następnie ich rozwój ulega stopniowemu zahamowaniu, aż w końcu zmiany te zanikają. Część naczyniaków włośniczkowych może zniknąć już u 2-letnich dzieci, około 60% do 5. roku życia, natomiast niemal wszystkie (90-95%) jest niewidoczna do 9. roku życia dziecka.
Za pojawieniem się naczyniaków włośniczkowych na ciele dziecka stoi rozrost komórek budujących kapilary, czyli drobne naczynia włosowate. W wielu przypadkach stanowi to anomalię wrodzoną. Warto jednak podkreślić, że dokładny mechanizm powstawania tych zmian nie został do końca poznany. Wśród głównych czynników rozwoju naczyniaków włośniczkowych uważa się natomiast zaburzenia gospodarki hormonalnej organizmu dziecka.
Naczyniaki włośniczkowe przybierają postać niewielkich, nieotorbionych guzków wyróżniających się zrazikową budową, które bledną przy ucisku. Na skórze obserwuje się je jako płaskie lub lekko wyniosłe grudki o barwie czerwono-różowej, które są odgraniczone od zdrowej skóry. Specyficzny wygląd naczyniaków włośniczkowych sprawia, że często nazywane są one tzw. znamionami truskawkowymi.
W większości przypadków zmiany pojawiają się na skórze głowy, twarzy, karku oraz tułowiu. Naczyniaki znajdujące się na skórze powiek lub oczodołu, które występują u około 1-2% noworodków, mogą spowodować lekkie uwypuklenie powieki lub zwężać szparę powiekową. Co ważne, guzek jest niebolesny, chociaż może powiększać się w czasie, gdy dziecko płacze. W przypadku guzów zajmujących oczodół może z kolei dojść do wytrzeszczu gałki ocznej, który zwiększa się u płaczącego dziecka.
U większości dzieci naczyniaki włośniczkowe widoczne na skórze są na tyle charakterystycznymi zmianami, że nie wymagają one wdrażania zaawansowanej diagnostyki. By móc je rozpoznać, lekarz przeprowadza wywiad z rodzicami, a następnie wykonuje badanie fizykalne. W sytuacji, gdy pojawią się jednak wątpliwości co do charakteru zmiany, może zostać zlecone pobranie wycinka skóry obejmującego zmianę w celu poddania go badaniu histopatologicznemu.
Jak już zostało wcześniej wspomniane, naczyniaki włośniczkowe wykazują tendencję do samoistnego zaniku w okresie wczesnoszkolnym. Z tego powodu nie ma konieczności wdrażania specjalistycznego leczenia. Wyjątek stanowią jednak naczyniaki zlokalizowane w okolicach oczu – na powiekach lub oczodołach. By zapobiec upośledzeniom wzroku, konieczne może okazać się m.in.:
Wybór metody leczenia zależy przede wszystkim od wieku dziecka, miejsca występowania naczyniaka włośniczkowego oraz tempa jego wzrostu.
